Biblioteka

Piotr Skarga  1536-1612

Piotr Skarga, herbu Pawęża, przyszedł na świat w miejscowości Grójec 2 lutego 1536 roku. Zmarł 27 września 1612 roku w Krakowie. Był polskim duszpasterzem – jezuitą, uczonym i teologiem, pisarzem i typem ponadczasowego kaznodziei – a dla wielu do dziś po prostu przedstawicielem polskiej kontrreformacji. Swe “Żywoty świętych” i “Kazania sejmowe” napisał również będąc nadwornym kaznodzieją króla Zygmunta III Wazy.

Pochodził z rodziny chłopów majętnych. Za swe zasługi koncyliacyjne, szczególnie dobre zasługi jako doradca i kaznodzieja, od króla Zygmunta III Wazy otrzymał Skarga tytuł szlachecki i herbowy majątek. Uzyskawszy zaszczytny stopień bakałarza Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego Skarga zdecydował się na wyjazd do Lwowa, gdzie wyświęcono go na kapłana. Dalsza kariera Skargi odbywała się w Rzymie, gdzie mógł też zasilić szeregi jezuitów. Po powrocie do kraju natomiast Skarga zdecydował się poświęcić działalności typu filantropijnego i kontrreformacyjnego, zyskując z czasem coraz to większy majestat i wpływy będąc członkiem dworu królewskiego. Największą poczytność koncentrowała jego hagiografia, w tym przede wszystkim zbiór Skargi zatytułowany „Żywoty świętych”, który osiągnął zawrotną jak na czasy Polski wieku szesnastego liczbę ośmiu wydań podczas dwudziestu lat. Obrazowały dzieła te główną istotę zainteresowań Skargi, bowiem usiłował, wcale nie bez rezultatów, swym piśmiennictwem przywrócić to religii właśnie katolickiej pierwszeństwo nad odłamami czasów w końcu przecież szerzącej się reformacji, której był Skarga zdecydowanym przeciwnikiem, a która zyskiwała coraz to nowe zaplecza w ilości zwolenników. Skarga dążył do jedności religijnej kraju, która to miała według jego zamysłu za zadanie przekładać się na społeczną spójność, ale i spójność moralną obywateli, stając się prawdziwym antidotum na podziały, które widocznie musiały wg. niego wyniszczać wówczas Rzeczpospolitą. W swoich dziełach podejmował więc na przykład krytykę religijnej tolerancji w kraju, wzywając do wynoszenia ponad to katolicyzmu, dla którego to przepadał za cytowaniem na poparcie słów Pisma Świętego. Biblia została zresztą dla Skargi głównym źródłem pod wieloma względami, jako inspiracja światopoglądowa, ale również w obrębie wymowy i stylistyki, kształtując w ten sposób jego barokowy styl.

Ciekawostki o Piotrze Skarga:

W Krakowie Piotr Skarga założył specjalny lombard dla ubogich, pierwowzór instytucji charytatywnej pomagającej chorym i bezdomnym.

Był również wybitnym duszpasterzem na terenach Litwy i Białorusi. Inspirował tam intensywnie do założenia wielu kolegiów jezuickich, np. w Rydze, Połocku, czy też w Dorpacie.

Był Skarga zwolennikiem ograniczenia szlacheckiej władzy Sejmu i zdecydowanego powiększenia władzy królewskiej. Piętnował przy tym wady polskiej szlachty. Był oprócz tego przeciwnikiem przyjęcia przez Zygmunta III korony szwedzkiej.

Wizerunek Skargi utrwalili później romantycy, przede wszystkim tacy jak Adam Mickiewicz czy Cyprian Kamil Norwid, a także zobrazował go Jan Matejko

W czasie wygłaszania jednego ze swych kazań, Skarga miał wykonać ręką specjalny ruch, który odebrano za symboliczne wyrażenie pożyteczności ścinania heretyków. Inna sprawa jednak, że Skarga nie ukrywał swej głębokiej niechęci wobec wyznawców religii zreformowanych.

Do niedawna istniało przypuszczenie, iż Skarga został pochowany w trumnie w stanie głębokiego letargu, bowiem oględziny ciała po latach pokazały uszkodzenia końcówek palców ciała Skargi, jak gdyby chciał on opuścić trumnę, trafiając tam na skutek pochowania go żywcem w przeświadczeniu, iż już nie żyje.