W roku 2020 Dzień Praw Człowieka przypada na 10 grudnia
To święto, które obchodzimy corocznie 10 grudnia. Upamiętnia ono podpisanie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w 1948 roku. W tym dniu szczególnie uświadamia się znaczenie tego dokumentu, a także oddaje się hołd ludziom, którzy są orędownikami praw człowieka na całym świecie. Dążą oni do zapewnienia ochrony nie tylko własnych praw, ale i innych osób. Nierzadko są za to prześladowani, pozbawiani pracy czy niesłusznie więzieni. Niektórzy za swoją walkę przypłacili nawet życiem, jak choćby Martin Luther King.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka została uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 10 grudnia 1948 roku w Paryżu. Jest ona zbiorem praw człowieka i zasad ich stosowania. Zgodnie z jej zapisami wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności bez względu na jakiekolwiek różnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiegokolwiek innego stanu.
Impulsem do uchwalenia dokumentu były zbrodnie nazistowskie w czasie II wojny światowej.
Kiedy zaczęły one wychodzić na jaw, uznano, że Karta Narodów Zjednoczonych zbyt
ogólnie formułuje prawa człowieka. Na konferencji w San Francisco zaproponowano
więc utworzenie Karty Praw Człowieka, której opracowaniem zająć się miała
Komisja Praw Człowieka powołana przez Radę Gospodarczą i Społeczną. Prace nad
projektem rozpoczęły się w 1945 roku, a po trzech latach dokument był gotowy.
Do jego powstania przyczynili się ludzie z różnych stron świata: John Peters
Humphrey (Kanada), który sprawował wówczas funkcję dyrektora Wydziału Praw
Człowieka w Sekretariacie ONZ, René Cassin (Francja), Eleanor Roosevelt (USA),
Charles Malik (Liban) oraz Peng-chun Chang (Chiny). Deklarację przyjęto bez
głosu sprzeciwu, choć dziewięć państw z różnych powodów wstrzymało się od
głosu. Nasz kraj odmówił zgody na pojęcie powszechności praw człowieka w
rozumieniu Deklaracji pod pretekstem braku wzmianki o walce z faszyzmem. Taki
sam powód podały Jugosławia, ZSRR, Czechosłowacja. Arabia Saudyjska odmówiła w
proteście przeciw równości kobiet i mężczyzn. Od głosu wstrzymało się też RPA,
w której panowała polityka apartheidu.
Powszechna Deklaracja jest fundamentem międzynarodowego systemu ochrony praw
człowieka. Na jej bazie powstało dziesiątki konwencji, np. Konwencja Praw
Dziecka. Wraz z Międzynarodowym Paktem Praw Gospodarczych, Społecznych i
Kulturalnych oraz Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych
tworzy Międzynarodowy Pakt Praw Człowieka, który określa obywatelskie,
kulturalne, ekonomiczne, polityczne i społeczne prawa, należne człowiekowi od
dnia urodzin. Ważnym elementem systemu ochrony praw człowieka na świecie są też
organizacje pozarządowe jak choćby Helsińska Fundacja Praw Człowieka, UNESCO
czy Amnesty International. Angażują się one w obchody święta, np. Amnesty
International w okolicach 10 grudnia organizuje Maraton Pisania Listów w
obronie 10 osób, których prawa zostały złamane.
Powszechna deklaracja praw człowieka trafiła do Księgi rekordów Guinnessa, jako
najczęściej tłumaczony dokument.
Dzień Praw Człowieka formalnie ustalono 4 grudnia 1950 roku na 317. sesji
plenarnej Zgromadzenia Ogólnego ONZ podczas której zaproszono wszystkie państwa
członkowskie i inne zainteresowane organizacje do świętowania. Obchody mają
przede wszystkim na celu poszerzenie wiedzy na temat Deklaracji i jej
znaczenia.
10 grudnia jest kulminacyjnym punktem inicjatywy, bowiem kampania z okazji Dnia
Praw Człowieka trwa cały rok. Prowadzi ją Wysoki Komisarz ds. Praw Człowieka,
który wspomagany jest przez agendy ONZ, departamenty, fundusze i inne organizacje.
Za każdym razem ustalane są inne tematy i slogany dotyczące praw człowieka, np.
„Godność i sprawiedliwość dla wszystkich", „Nasze prawa, nasza wolność”,
„Dziś stań w obronie czyichś praw”, „Każdy dzień to Dzień Praw Człowieka”,
„Prawo do udziału w życiu publicznym” itp. Dla potrzeb Kampanii utworzona
zostaje specjalna strona internetowa, więc każdy może przyłączyć się do akcji.
Znajdziemy tam najważniejsze informacje, materiały do pobrania oraz sugestie, w
jaki sposób zaangażować się w obronę praw człowieka.
W ramach obchodów święta odbywają się konferencje poświęcone tematyce praw
człowieka, spotkania polityczne, szkolenia, dyskusje, pokazy filmów
dokumentalnych a także szereg wydarzeń kulturalnych, sportowych. Jednym z
najważniejszych momentów Dnia Praw Człowieka jest wręczenie Nagrody Organizacji
Narodów Zjednoczonych. Jej celem jest docenienie ludzi i organizacji, które
przyczynili się do promowania i ochrony praw człowieka, Powszechnej Deklaracji
Praw Człowieka. Po raz pierwszy nagrody wręczono w 1968 roku. Co
charakterystyczne, są one przyznawane co pięć lat. Laureaci wybierani są przez
specjalną komisję składającą się z przewodniczących Zgromadzenia Ogólnego i
Rady Społeczno-Gospodarczej oraz Komisji Praw Człowieka, Komisji Statusu Kobiet
oraz Podkomisji ds. Promocji i Ochrony Prawa człowieka. Nagrodę w postaci
metalowej tablicy opatrzonej pieczęcią ONZ i projektem artystycznym oraz
wygrawerowaną dedykacją otrzymali m. in. Międzynarodowy Komitet Czerwonego
Krzyża, Amnesty International, Nelson Mandela, Jimmy Carter, Martin Luther
King, Denis Mukwege czy Adam Łopatka. Nagrody Organizacji Narodów Zjednoczonych
nie mają charakteru pieniężnego.
Dzień Praw Człowieka to święto, które adresowane jest do każdego z nas. Nie
bójmy się zareagować w obronie praw człowieka, jeśli zostały one naruszone w
szkole, pracy czy na ulicy. 10 grudnia jest też dobrą okazją by zapoznać się z
tekstem Deklaracji, przeczytać ją wspólnie z dziećmi czy znajomymi.