W pobliżu bramy głównej, prowadzącej na teren Starej Rossy, znajduje się cmentarz wojskowy z mauzoleum „Matki i Serca Syna” - pomnikiem kryjącym serce marszałka Józefa Piłsudskiego i szczątki jego matki, Marii z Billewiczów. W kwaterze wojskowej spoczywają żołnierze polscy polegli w latach 1919-1920, we wrześniu 1939 r. oraz żołnierze AK polegli w Akcji „Ostra Brama” w lipcu 1944 r. Na teren otoczonego murem cmentarzyka prowadzi furtka, przy której umieszczono kapliczkę z wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej.

Na Nowej Rossie znajduje się, m.in. niewielki cmentarz wojskowy. Pochowano tu żołnierzy polskich i litewskich, którzy zginęli podczas walk o Wilno w październiku 1920 r. Oprócz nich spoczywa tam pięciu żołnierzy z Samoobrony Wileńskiej, którzy polegli w walkach ulicznych z Niemcami i bolszewikami w końcu grudnia 1918 r. i na początku stycznia 1919 r. Poświęconą w 1930 r., stojącą pośrodku kwatery kolumnę z napisem „Wilno swoim wybawcom”, pierwotnie wieńczyła rzeźba orła.

Na Starej Rossie, w centrum najstarszej części cmentarza, znajduje się neogotycka kaplica przedpogrzebowa, wzniesiona w latach 1841-1850. Budowę tej murowanej kaplicy rozpoczęto z inicjatywy ks. Józefa Bohdanowicza, ostatniego wizytatora księży misjonarzy, a ukończono staraniem Jana Waszkiewicza, profesora ekonomii politycznej na Uniwersytecie Wileńskim. Zaprojektował ją architekt Tomasz Tyszecki w stylu neogotyckim.

W 1888 r. znany lekarz wileński dr Hilary Raduszkiewicz wybudował na miejscu drewnianej dzwonnicy przy kaplicy nową, murowaną wieżę, według projektu architekta Juliana Januszewskiego. Pod wieżą znajduje się kaplica-oratorium, a w krypcie grobowiec rodzinny fundatora. Na ścianie kaplicy znajduje się epitafium dr Raduszkiewicza. Nie zachowały się natomiast do naszych czasów piętrowe kolumbaria wzniesione na Rossie  w latach 1802-1807.

Pośród znanych osób pochowanych na Starej Rossie są profesorowie Uniwersytetu Stefana Batorego, historyk Joachim Lelewel, architekt Juliusz Kłos, ojciec Juliusza Słowackiego – Euzebiusz Słowacki oraz ojczym poety – August Bécu, przyjaciel Adama Mickiewicza –  filomata Onufry Pietraszkiewicz, rzeźbiarze Antoni Wiwulski, Bolesław Bałzukiewicz, Józef Kozłowski, architekt Karol Podczaszyński, malarze Franciszek Smuglewicz, Józef Bałzukiewicz, brat Marszałka, senator Adam Piłsudski, pierwsza żona Marszałka, Maria Piłsudska, pisarz Władysław Syrokomla, archeolog i kolekcjoner Eustachy Tyszkiewicz, ziemianin, bankier i filantrop Józef Montwiłł, historyk Juliusz Kłos, wydawca i kolekcjoner Jan Kazimierz Wilczyński, ks. Bronisław Żongołłowicz, litewski malarz i kompozytor Mikalojus Čiurlionis, litewski polityk i działacz społeczny, jeden z sygnatariuszy aktu niepodległości Litwy 1918 r. Jonas Basanavičius.

Za najpiękniejszy pomnik nagrobny na Rossie uważana jest brązowa rzeźba anioła na mogile Izy Salmonowiczówny, wykonana w 1903 r. przez warszawskiego rzeźbiarza Leopolda Wasilkowskiego.

Ochrona i konserwacja cmentarza na Rossie

Obecnie zarząd cmentarza na Rossie znajduje się w gestii samorządu miasta Wilna, ale opiekę nad nekropolią sprawują również organizacje społeczne, harcerze, uczniowie polskich szkół oraz studenci wileńskiej filii Uniwersytetu w Białymstoku i mieszkańcy miasta.

W 1990 r., przy wsparciu Jerzego Waldorffa, powstał Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą. To Jerzy Waldorff zaprosił wilnian na doroczną kwestę na warszawskich Powązkach i zaproponował, że podczas zbiórki zawsze będzie puszka, do której będą zbierane pieniądze na rzecz odnowy wileńskiej Rossy. Szlachetna inicjatywa wileńskich opiekunów dziedzictwa kulturowego, m.in. obecnej prezes Komitetu Alicji Klimaszewskiej oraz nieżyjących już redaktor Haliny Jotkiałło, dziennikarza Jerzego Surwiłły, lekarza Olgierda Korzenieckiego nadal wspomagana jest przez osoby prywatne, firmy, instytucje publiczne, szkoły, uczelnie, polskie placówki dyplomatyczne oraz stowarzyszenia.

Fundusze pozyskiwane są, m.in. podczas kwest prowadzonych 1 i 2 listopada np. na warszawskich Powązkach, zbierane przez poznański oddział Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej oraz Społeczny Komitet "Poznaniacy Rossie i …",  pochodzą także ze sprzedaży cegiełek, wydanych z inicjatywy Komitetu. Komitet współorganizuje akcje porządkowania cmentarza na Rossie oraz innych wileńskich nekropolii, prowadzi zbiórki zniczy „Podaruj Światełko Rossie”, organizuje akcje edukacyjne, a także monitoruje stan cmentarza reagując na wszelkie zagrożenia i akty wandalizmu. Staraniem Komitetu odnowiono już ponad 80 nagrobków, wzniesiono również nowe pomniki nagrobne tak zasłużonych postaci jak Bolesław Bałzukiewicz, Antoni Wiwulski, Juliusz Kłos i Karol Podczaszyński.

W 2010 r. z inicjatywy Komitetu uruchomiona została strona internetowa http://www.rossa.lt.

Wilnoteka. Polski Portal na Litwie – artykuły poświęcone cmentarzowi na Rossie

Czarny Anioł uratowany!